Al jaren is Het Gouden Ei van Tim Krabbé het meest gelezen boek op de leeslijst van scholieren. Ook De Aanslag en Het behouden huis zijn voorbeelden van klassieke Nederlandse romans die veel worden gekozen.

Volgens BookTokker Noah de Campos Neto zijn leeslijsten met dat soort boeken niet meer van deze tijd. De boeken gaan niet over het leven van nu en volgens hem heeft dat een demotiverende werking. “Docenten moeten oude ideeën loslaten en openstaan voor verandering.”

Jeroen Dera, universitair docent Nederlandse Letterkunde, begrijpt de onrust rondom de leeslijst niet goed. “Op veruit de meeste scholen bestaat er geen verplichte leeslijst en mogen eindexamenleerlingen hun eigen lijst samenstellen. Wel moeten de gekozen boeken vaak aan bepaalde criteria voldoen, maar leerlingen hebben een enorme vrijheid.” Volgens hem houden scholieren de top 20 voor een groot deel zelf in stand.

Dat jongeren steeds naar dezelfde boeken grijpen, begrijpt hij trouwens wel. “Uit onderzoek blijkt dat scholieren het moeilijk vinden om een boek te kiezen. Velen van hen komen uit bij klassiekers, omdat ze niet weten wat ze anders moeten kiezen. Daarnaast moeten ze het hebben van het boekenaanbod in de mediatheek - dat vaak verouderd is.”

Dera analyseerde de leeslijst van 1616 havo- en vwo-leerlingen op 46 verschillende scholen. Daarop stonden 1642 verschillende boeken. “Dat zijn er heel erg veel. Dat niets mag, is dus echt flauwekul. Je ziet wel bepaalde titels wel vaak terugkomen.”

BookTokker Noah prijst zijn voormalig docent Nederlands die hem toestond nieuwere boeken te lezen voor zijn eindexamen. Volgens Dera staan veel docenten daarvoor open en is het maar een enkeling die vasthoudt aan oude werken.

Babette Mulders, docent Nederlands op het Etty Hillesum Lyceum in Deventer, laat haar leerlingen eerst zelf een boek kiezen. Alles mag, zelfs een vertaald boek. “Daarna probeer ik ze door te sturen naar Nederlandse literatuur en ontdekken ze dat er echt wel iets is wat ze leuk vinden.”

Volgens haar hebben veel leerlingen die in de bovenbouw komen lang niet gelezen. “Je kunt ze dan De donkere kamer van Damokles laten lezen, maar wat is het waard als ze zich daar doorheen worstelen zonder er iets van te begrijpen?” Om leerlingen te stimuleren lezen ze een aantal boeken (deels) gezamenlijk tijdens de les.

Universitair docent Dera zou willen dat scholen daarin nog veel verder gaan. “De verantwoordelijkheid die scholen bij leerlingen leggen is te groot, ze hebben meer structuur nodig.” Hij pleit ervoor dat leerlingen niet alleen tijdens de les Nederlands lezen, maar dat scholen meer verplichte leesuren gaan invoeren.

Veel boeken die op BookTok worden besproken, voldoen niet aan de criteria voor de leeslijst, omdat ze bijvoorbeeld Engelstalig zijn, of een vertaling. Dera noemt dat meer dan logisch: “Engelse boeken lees je voor het vak Engels, voor Nederlands lees je Nederlandse literatuur.”

Jongeren lezen graag over hoofdpersonen in wie ze zich herkennen, zegt de Neerlandicus. En momenteel bestaan leeslijsten grotendeels uit werken van witte, mannelijke schrijvers. “Het duurt lang om zo’n verandering op gang te brengen. Er bestaan wel alternatieve en speciale lhbtqi+-lijsten. Het is aan docenten om die onder de aandacht te brengen.”

Terug naar de vraag wat belangrijker is: leesplezier of wat je leest? Volgens Dera kun je die vraag op twee manieren beantwoorden. Hij wijst op het verschil tussen lezen in je vrije tijd en lezen op school. “Het heeft een totaal andere functie: thuis lees je voor je plezier, op school moet je er iets van opsteken. Kritisch naar een tekst kijken, leren hoe je literatuur benadert. Zo gek is dat toch niet?”