"Attentie winkeldieven. Ga alsjeblieft naar Guess in Regent Street (in Londen, red.). Daar hebben ze zich mijn kunst toegeëigend, zonder mijn toestemming. Waarom zouden jullie niet hetzelfde doen met hun kleding?" Dat schreef Banksy eerder deze maand in een Instagram-bericht nadat Guess een kledingcollectie had bedrukt met zijn werk.

De oproep van de Britse graffitikunstenaar leidde tot een tijdelijke sluiting en strengere beveiliging van de winkel. Volgens het creatieve hoofd van Guess, Paul Marciano, was het gebruik van de kunst op de kleding "een manier om dankbaarheid te uiten aan de artiest."

Guess werkte voor de collectie samen met het bedrijf Brandalised, dat naar verluidt een licentie heeft om Banksy's kunstwerken voor commerciële doeleinden te gebruiken. Een licentie is de toestemming van de kunstenaar om het werk of een deel daarvan te gebruiken.

Het kledingmerk vindt dat het de rechten op de kunst van Banksy op legale wijze heeft verworven. Maar de website Pest Control, een organisatie van de kunstenaar, vertelt een ander verhaal: "U bent van harte welkom de afbeeldingen van Banksy te gebruiken voor niet-commerciële doeleinden. Maar noch Banksy, noch Pest Control geeft licenties voor de afbeeldingen van de artiest aan derden. Gebruik de afbeeldingen van Banksy niet voor commerciële doeleinden."

Guess deed dat wel; de kledingstukken werden verkocht voor een bedrag tussen de 40 en 270 euro.

Beeldend kunstenaars, schrijvers, illustratoren, fotografen en andere makers hebben auteursrecht. Dat recht geeft hen de mogelijkheid om geld te verdienen door hun eigen werk openbaar te maken en te verveelvoudigen (kopiëren, vertalen, verfilmen of een andere vorm geven aan het werk). Zolang daar geen afspraken over worden gemaakt, heeft alleen de maker dat recht.

"Kunstenaars hoeven het auteursrecht op hun werk niet te registreren. Het auteursrecht ontstaat door het maken van een oorspronkelijk (kunst)werk dat een eigen karakter heeft. Het recht volgt dus vanzelf", zegt Els Doornhein, advocaat bij De Vos & Partners advocaten. Zij is gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht en heeft kunstenaars onder haar cliënten.

Makers kunnen hun werk door een ander laten gebruiken - door diegene een licentie te geven - of hun auteursrecht volledig overdragen. "Als advocaat maak ik regelmatig licentieovereenkomsten voor kunstenaars en andere makers", vertelt Doornhein. "In die overeenkomsten staat welke voorwaarden aan de toestemming verbonden zijn. Zo kan een kunstenaar bijvoorbeeld met een bedrijf als HEMA afspreken dat het alleen voor een eenmalige collectie de kunst mag gebruiken."

Wanneer iemand zonder toestemming het werk van een ander openbaar maakt of verveelvoudigt, is sprake van inbreuk op het auteursrecht.

"Tenzij sprake is van een wettelijke beperking", zegt Doornhein. "Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer studenten van de kunstacademie een schilderij natekenen in het kader van hun opleiding. Of wanneer een kunstenaar wordt aangehaald in een boek, met bijbehorende afbeeldingen van de kunstwerken." Bij zo'n wettelijke beperking is geen toestemming nodig van de maker. Wel gelden dan andere eisen, zoals een naamsvermelding van de maker.

Toch komen we overal shirts, sokken, behang en posters tegen met de Zonnebloemen van Vincent van Gogh, de Mona Lisa van Leonardo da Vinci of het Meisje met de parel van Johannes Vermeer. Dat komt doordat het auteursrecht zeventig jaar na de dood van de maker vervalt. Daarna valt het onder het publiek domein en kan iedereen het zonder toestemming gebruiken.

Het geval van Guess is niet uniek: online zijn veel meer kledingstukken en voorwerpen te vinden waarop kunst van Banksy te zien is. Verder heeft de kunstenaar meerdere rechtszaken tegen bedrijven aangespannen.

"Hoewel het voor het ontstaan van het auteursrecht niet uitmaakt dat een maker anoniem wil blijven, wordt het uitoefenen van zijn of haar recht hierdoor wel bemoeilijkt", zegt Hanneke Holthuis, hoofd juridische zaken van auteursrechtenorganisatie Pictoright. "Een rechter wil doorgaans weten wie de maker is, voordat deze een verbod kan afdwingen."

De geheimzinnigheid rondom de identiteit van Banksy speelt mogelijk ook een rol in de kwestie met Guess. Wereldwijd zijn er slechts een handvol mensen die weten wie er achter de kunstwerken zit. "Guess kan in de veronderstelling zijn dat het afspraken heeft gemaakt met Banksy, terwijl dat niet zo is", aldus Holthuis. En zolang de identiteit van de kunstenaar onbekend is, kan iedereen zeggen: ik ben Banksy.