Waarom medische zorg nog te veel gericht is op het mannelijk lichaam
Lilianne Ploumen diende in 2020 namens de PvdA een initiatiefnota in waarmee ze aandacht wilde vragen voor de ongelijke behandeling van mannen en vrouwen die medische zorg ontvangen. Het doel: meer bewustzijn van verkeerde of te late diagnoses bij vrouwen, van het belang van verschillende behandelmethoden en van bijwerkingen en doseringen van medicijnen.
Twee jaar later is daar volgens Yolande Appelman weinig van terechtgekomen. Appelman werkt als interventiecardioloog bij het Amsterdam UMC en houdt zich onder meer bezig met hart- en vaatziekten bij vrouwen.
Appelman vertelt dat ze zelf betrokken is geweest bij het voorstel van Ploumen, maar dat ze nergens de effecten daarvan terugziet. Terwijl dat volgens de interventiecardioloog van levensbelang kan zijn. "Het viel mij op dat bij vrouwen met klachten op de borst geen vernauwing van de bloedvaten werd vastgesteld of dat die vernauwing niet ernstig genoeg was. Dan gaat iemand naar huis, terwijl er wel degelijk iets aan de hand is."
Wat je niet kent is lastig te herkennen
Inmiddels is duidelijk dat hartproblemen zich anders uiten bij mannen dan bij vrouwen. Niet alleen de symptomen kunnen verschillen, vrouwen kunnen ook anders reageren op bepaalde behandelmethodes of medicijnen. Zo schrijft WOMEN Inc. dat de specifieke werking van veel bestaande medicijnen bij vrouwen nog steeds onbekend is.
In een wereld gedomineerd door mannen kan het moeilijk zijn om te onderscheiden dat vrouwen klachten anders ervaren, als jij die zelf niet kent.
"Onderzoek werd uitgevoerd op de witte man en niet op vrouwen", zegt Appelman. "In een wereld gedomineerd door mannen kan het moeilijk zijn om te onderscheiden dat vrouwen klachten anders ervaren, als jij die zelf niet kent. Want wat je niet kent, herken je ook niet."
Daarom is bewustwording zo belangrijk, zegt Toine Lagro-Janssen, voormalig huisarts en hoogleraar Vrouwenstudies Medische Wetenschappen aan de Radboud Universiteit. Ook zij was betrokken bij de initiatiefnota van Ploumen.
Lagro-Janssen: "Het is belangrijk om die verschillen steeds weer voor het voetlicht te brengen. Ik geef veel trainingen en krijg regelmatig van het publiek te horen dat ze geen idee hadden dat dit sekseverschil op zo veel gebieden zo'n grote rol speelt. En hoewel we al veel weten, is er ook nog heel veel dat we niet weten."
Geen extra geld, maar toch belangrijke stappen gezet
Hoewel het dus belangrijk blijft onderzoek te doen, werd in 2020 de stekker getrokken uit het Kennisprogramma Gender en Gezondheid. En naar aanleiding van de initiatiefnota van Ploumen liet minister Ernst Kuipers onlangs weten geen noodzaak te zien in het extra beschikbaar stellen van geld voor onderzoek naar man-vrouwverschillen in de gezondheidszorg.
Het duurt vaak twintig jaar voordat vernieuwingen structureel zijn doorgevoerd in een curriculum.
Ondanks deze tegenslag, zijn er ook belangrijke stappen gezet, zegt Lagro-Janssen. "Er is een kern aan kennis. Vorig jaar verscheen het handboek Gendersensitieve huisartsgeneeskunde, het leerboek Vrouwspecifieke geneeskunde krijgt een update, en ook in het onderwijs is er - zij het te versnipperd - meer aandacht voor. Dat is een proces van de lange adem, het duurt vaak twintig jaar voordat vernieuwingen structureel zijn doorgevoerd in een curriculum."
Ook patiënten moeten weten waar ze op kunnen letten
En blijvende aandacht voor gendersensitieve geneeskunde blijft relevant om zo te voorkomen dat relevante sekse- en gendergerelateerde onderwerpen uit het curriculum geschrapt worden, zegt Lagro-Janssen.
"Het belang van sekse en gender is niet voor iedere onderwijsmaker vanzelfsprekend. Daarnaast is niet alleen nascholing belangrijk voor de al aan het werk zijnde huisartsen, het kan ook van belang zijn patiënten hierop alert te maken, zodat zij weten waar ze op moeten letten."
Bij mannen ziet men bij een alcoholverslaving een onderliggende depressie eerder over het hoofd.
In de zorg geldt een inspanningsverplichting. Dat wil zo veel zeggen als dat iedereen recht heeft op goede zorg. "Omdat iedere persoon anders is, kan anders behandelen soms noodzakelijk zijn, maar de kwaliteit van de uitkomst moet voor beiden gelijk zijn", zegt Lagro-Janssen. "En dit kan ook een betere uitkomst betekenen voor mannen."
Zo worden eetstoornissen volgens WOMEN Inc. bij jongens en mannen te vaak over het hoofd gezien en wordt een depressie veel vaker vastgesteld bij vrouwen dan bij mannen. Daarbij spelen allerlei sociale en psychosociale factoren een rol. Mannen vinden het bijvoorbeeld veel moeilijker om over hun gevoelens te praten.
'Hoog tijd dat het de aandacht krijgt die het verdient'
Voor beide seksen kan een depressie reden zijn om naar alcohol te grijpen. "Maar voor vrouwen is dit schadelijker dan voor mannen, vanwege een trager afbraakmechanisme. Hierdoor zijn vrouwen ook sneller dronken", zegt Lagro-Janssen. "En bij mannen ziet men bij een alcoholverslaving een onderliggende depressie eerder over het hoofd."
Hoewel er een verschuiving zichtbaar is, gaat die volgens Appelman nog te langzaam. In 2008 werd door Appelman de werkgroep Gender opgericht binnen de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie. "Er is sindsdien veel gebeurd, toch weten we en begrijpen we nog heel veel niet." Het is dan ook niet voor niets dat Ploumen met haar voorstel kwam, zegt Lagro-Janssen. "Het wordt hoog tijd dat het de aandacht krijgt die het verdient."
