Helpt een perineummassage echt tegen uitscheuren?
Alvast het gebied tussen anus en vagina, het perineum, masseren tijdens de zwangerschap om uitscheuren te voorkomen: werkt dat? We vroegen het aan twee experts. 'Als je een perineummassage geen fijn idee vindt, kun je ook hurken en naar beneden ademen. Zo rek je het gebied ook op.'
Het perineum is het gebied tussen de vagina en de anus, en bestaat vooral uit bindweefsel en huid. Als het perineum de tijd krijgt om te rekken, bevordert dit een soepele uitdrijving van het hoofd van de baby. Wanneer er te veel spanning op het perineum komt te staan, kan het weefsel inscheuren (perineumruptuur).
Het oprekken van dit weefsel gebeurt tijdens de bevalling op een natuurlijk manier, maar op tijd beginnen met perineummassage kan Moeder Natuur een handje helpen.
In de wetenschappelijke literatuur zijn aanwijzingen dat perineummassage de kans op rupturen of inknippen bij de eerste vaginale bevalling wat verkleint. Toch zijn de onderzoeken mager en niet echt overtuigend, vindt Beatrijs Smulders, verloskundige en auteur van Veilig bevallen.
Mijn ervaring is dat perineummassage weinig effect heeft en de angst voor inscheuren onnodig kan voeden.
Niet instinctief
"Ik heb research gedaan en bij collega's nagevraagd. Het resultaat is tweeledig. Ik denk dat perineummassage sommige vrouwen heus kan helpen. Maar masseren lijkt mij niet het meest effectief die laatste maand. Anders was het wel iets instinctiefs geweest. Bovendien is het op het einde van de zwangerschap met die dikke buik vaak een onhandig gedoe."
In de loop van de zwangerschap wordt onder invloed van hormonen alles losser en meer flexibel beneden, zegt Smulders. Vooral in de laatste maand bereidt het lichaam zich voor door meer afscheiding aan te maken zodat de weefsels rekbaarder worden.
"Mijn ervaring is dat perineummassage weinig effect heeft en de angst voor het inscheuren onnodig kan voeden", zegt Smulders.
Wennen aan het rekgevoel
Toch kan perineummassage helpen. Al was het maar om vertrouwd te raken met het rekgevoel van de vagina, zegt Helga Hentzepeter, bekkenfysiotherapeut MSPT en auteur van ZwangerFit.
"Door het rustig oprekken van de bekkenbodemspieren en de vaginawand kan iemand wennen aan de (soms scherpe) rekprikkels tijdens de persfase."
Perineummassage gebeurt voornamelijk inwendig om zo niet alleen het perineumweefsel maar ook, van binnenuit, de vaginawanden en de bekkenbodemspieren op te rekken. Onder het perineum komen namelijk de bekkenspieren samen. Dit oprekken heeft volgens Hentzepeter alleen maar effect als je je bekkenbodemspieren bewust kunt ontspannen.
"Om het vaginale weefsel te kunnen rekken, moet je je bekkenbodemspieren kunnen ontspannen. Rekken op een verkrampte spier (bijvoorbeeld door angst en/of pijn) geeft juist spierklachten, zoals een toename van spierspanning (hypertonie) van de bekkenbodem", vervolgt Hentzepeter. Dit heeft een averechts resultaat.
Gebruik een kleine vibrator
Welke olie je gebruikt maakt volgens Hentzepeter niet uit. "Je kunt het beste gewoon glijmiddel nemen." Ook van de speciale perineummassage-apparaatjes die er zijn heeft de bekkenfysiotherapeut geen hoge pet op. "Je hebt veel fabrikanten die van alles beloven, maar een kleine vibrator kan ook al helpen ontspannen, waarna je makkelijker kunt rekken."
Als je het geen fijn idee of gevoel vindt om je perineum te masseren, kun je ook op je hurken gaan zitten en bewust naar beneden ademen. Als je hurkt staat je kruis strakker en zo kun je dat een beetje oprekken. Ook warmte is goed voor het oprekken. Een natte, warme washand tegen het perineum helpt om de bekkenbodemspieren te ontspannen.
Gynaecologen en verloskundigen doen hun uiterste best om tijdens de bevalling het perineum te sparen. Zo houden ze het hoofdje nog even tegen voordat het kind wordt geboren, waardoor de bekkenbodem de kans krijgt om mee te rekken. Een vaginale en bekkenbodemoprekkende massage tijdens de uitdrijving wordt door verloskundigen vaak gedaan en kan op het moment zelf heel effectief zijn, ziet Smulders.
Maar het allerbelangrijkste blijft ontspannen en vertrouwen op het proces. Daar zijn beide experts het over eens. Een goede buikademhaling waarbij je naar je bekkenbodem ademt om de boel te openen, is daarbij van essentieel belang.
Wanneer en hoe beginnen met perineummassage?
Als je aan de slag wilt met het masseren van je perineum kun je dit vanaf de 34e week van je zwangerschap doen (niet eerder). Doe dit niet bij gebroken vliezen, ontstekingen in de vagina of bloedingen. Masseer dagelijks 5 tot 10 minuten.
Voorbereiding massage
- Zorg voor een lege blaas, was je handen en let erop dat je korte nagels hebt.
- Ontspan het bekkenbodemgebied door een bad, warme kompressen of douche.
- Ga comfortabel onderuitgezakt zitten met een kussen in de rug.
- Smeer het perineum in met olie, net als de benedenrand van je vagina. Zorg dat er geen olie bij de plasbuisuitgang kan komen.
Massagetechniek
- Plaats de duimen zo diep mogelijk (3-4 cm) in de vagina en duw ze richting de anus en opzij. Beweeg je duimen onder het vasthouden van de druk in een u-vormige beweging of een slingerbeweging van links naar rechts en omgekeerd.
- Na het inmasseren kan de druk op het perineum en op de zijwanden van de vagina verhoogd worden, totdat er een branderig of stekend gevoel ontstaat. Hou de rek ongeveer twee minuten vast, zonder een pijngevoel te krijgen.
- Gedurende drie tot vier minuten opnieuw met de duimen masseren (U-vormige beweging vanaf anus naar opzij). Besteed daarbij aandacht aan eventueel aanwezige littekens.
- Afsluitend met de duimen het weefsel weer op rek brengen, nu door van binnenuit licht naar buiten-voorzijde (richting voorkant vagina) te drukken en te schuiven.
