In 2020 werden nog zeventig adoptiekinderen uit het buitenland in Nederlandse adoptiegezinnen geplaatst, blijkt uit cijfers van Adoptie.nl. Een jaar eerder waren dat er 145. De meeste adoptiekinderen kwamen in 2020 uit Taiwan, Hongarije en de Verenigde Staten.

De mogelijkheden om een kind te adopteren dat in Nederland is geboren zijn beperkt, zegt de Raad voor de Kinderbescherming. Ten eerste zijn er maar weinig Nederlandse ouders die ervoor kiezen om volledig afstand te doen van hun kind. Jaarlijks worden zo'n twintig Nederlandse kinderen bij een adoptiegezin geplaatst.

Sommige ouders geven al voor of direct na de bevalling aan hun kind te willen afstaan, omdat ze er zelf niet voor kunnen zorgen. Op dat moment is er sprake van een 'voornemen tot afstand'. Want, zegt de Kinderbescherming, het gebeurt nog regelmatig dat ouders van gedachten veranderen.

Ouders, in de meeste gevallen de moeder, worden in dit proces bijgestaan door Fiom, een organisatie die onder meer vrouwen ondersteunt bij ongewenste zwangerschap. Jaarlijks melden zich zo'n tachtig vrouwen bij Fiom met een voornemen om afstand te doen van hun kind.

Een kwart van deze vrouwen in Nederland ontdekt haar zwangerschap als abortus al geen optie meer is. Dat zijn lang niet allemaal jonge vrouwen, zegt Nicolette Sprenger, hulpverlener bij Fiom.

"Deze vrouwen zijn gemiddeld 28 jaar oud. Soms werkt de pil of een spiraaltje niet goed of raken vrouwen zwanger tegen wie is gezegd dat ze dat niet kunnen worden. In sommige gevallen gaat het om gedrogeerde vrouwen, die zich weken later afvragen waarom ze ineens een buikje krijgen."

Sprenger: "De vrouwen die bij ons komen zijn vaak in paniek en geven aan dat ze niet zelf voor het kind kunnen zorgen. Wij zorgen er dan voor dat ze stap voor stap uitleg krijgen over het proces, zodat ze de rust en ruimte krijgen een weloverwogen keuze te maken. We geven ze informatie over alle opties, want er zijn alternatieven." Een vrouw kan naast adoptie ook kiezen voor pleegzorg of toch zelf opvoeden, al dan niet met hulp.

Uiteindelijk kiest een kwart van alle vrouwen die zich melden bij Fiom daadwerkelijk voor afstand doen via adoptie. Vanaf het moment dat het kind geboren is, krijgt de vrouw drie maanden bedenktijd.

Sprenger: "Na de bevalling kan de situatie weer compleet anders zijn. Er komt dan weer ruimte in je hoofd. In die periode is er soms contact tussen moeder en kind. Dat kan veel doen. De helft van de vrouwen kiest er binnen deze drie maanden bedenktijd alsnog voor om zelf voor het kind te zorgen."

Tijdens die drie maanden bedenktijd zorgt de Kinderbescherming ervoor dat de kinderrechter een voogd aanwijst die tijdelijk gezag krijgt over het kind. Die voogd zorgt ervoor dat het kind in een tijdelijk pleeggezin terechtkomt.

"Overal in de wereld gebeurt het weer op een andere manier. In Nederland heeft een vrouw zelfbeschikkingsrecht, ze moet zelf een weloverwogen keuze kunnen maken. Daarom krijgen de vrouw en eventueel haar partner de ruimte om mee te denken", zegt Sprenger.

Als de vrouw en haar eventuele partner na drie maanden niet van gedachten zijn veranderd, worden de eerste stappen richting adoptie gezet. De Kinderbescherming maakt een selectie van geschikte adoptiegezinnen die op de Nederlands kind ter adoptie-wachtlijst staan.

"Ook dan houden we nog rekening met de wensen van de vrouw. Veel vrouwen willen meedenken over waar hun kind opgroeit, in een dorp, een stad of bij ouders met een bepaald geloof. Niet aan alle wensen kan voldaan worden, maar er wordt wel rekening mee gehouden."

Pas na een jaar maakt de kinderrechter de adoptie definitief. De moeder mag volgens de juridische regels dan nog steeds van gedachten veranderen. Het is dus mogelijk dat een kind binnen een jaar alsnog wordt teruggeplaatst bij zijn of haar biologische ouders. Maar dat komt zelden voor, zegt Sprenger. "De belangen van het kind gaan dan zwaar wegen. Het is dan al gehecht aan het adoptiegezin."

Soms blijft er nog wel een vorm van contact tussen moeder en kind, zegt Sprenger. "Wij kijken per situatie in hoeverre dit mogelijk is. Volgens de Nederlandse wet heeft ieder kind het recht om te weten van wie het afstamt. Bovendien blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat contact voor kinderen helpend is. Dus begeleiden we bijvoorbeeld bij een ontmoeting of briefwisseling als de moeder en adoptieouders aangeven daar behoefte aan te hebben."