Een WK midden in de woestijn, in een land dat zijn rijkdom volledig te danken heeft aan de gigantische olie- en gasvoorraden. Het klinkt misschien niet erg duurzaam, maar toch kwam FIFA-voorzitter Gianni Infantino vorig jaar op de klimaattop in Glasgow vertellen dat de voetbalbond het klimaat heel belangrijk vindt. Het WK in Qatar zou "volledig CO2-neutraal" worden, beloofde hij.

In werkelijkheid gaat de uitstoot van het toernooi juist flink omhoog ten opzichte van eerdere edities. Het WK in Qatar stoot 3,6 miljoen ton CO2 uit, berekende de FIFA zelf. Dat is ruim 70 procent meer dan het Russische WK van vier jaar geleden en bijna evenveel als de jaarlijkse uitstoot van Namibië. Dat komt onder meer door de locatie, waar veel nieuwe stadions nodig waren en waar de meeste fans alleen met het vliegtuig kunnen komen.

De sterk gestegen uitstoot is waarschijnlijk nog steeds een onderschatting. De FIFA rekent bijvoorbeeld wel de uitstoot mee van fans en spelers die eenmalig voor het toernooi naar Qatar vliegen, maar niet van fans die op wedstrijddagen heen en weer vliegen naar een stadion. Dat terwijl het voor veel fans niet mogelijk is om in Qatar te verblijven - voor elke wedstrijd apart moeten ze naar het stadion vliegen vanuit omringende landen.

Dagelijks gaan er nu bijna vijftig vluchten van Dubai naar de Qatarese hoofdstad Doha om fans naar de wedstrijden te pendelen. Normaal zijn er zes vluchten per dag op deze route. Na felle kritiek belooft de Qatarese milieuminister de uitstoot van deze vluchten na afloop van het toernooi alsnog mee te nemen in de definitieve CO2-berekening van het toernooi.

Een andere grote bron van uitstoot is de aanleg van de zeven nieuwe stadions die (veelal door uitgebuite arbeidsmigranten) zijn gebouwd voor het WK. Maar slechts voor één locatie, het tijdelijke Ras Abu Aboud-stadion, wordt de volledige bouwuitstoot toegerekend aan het toernooi. Die bedraagt 437.000 ton CO2.

Volgens de FIFA veroorzaakt de bouw van zes permanente stadions slechts 4.500 ton CO2-uitstoot, bijna honderd keer minder dan dat ene tijdelijke stadion. Ook hier is sprake van een trucje. De stadions hebben een geschatte levensduur van 60 jaar, maar worden slechts 70 dagen gebruikt voor het WK in 2022 en de WK's voor clubs van 2019 en 2020. Daardoor telt de FIFA maar een heel klein deel van de bouwuitstoot mee: de rest moet worden toegeschreven aan eventuele andere evenementen die plaatsvinden in de stadions.

Het is alleen onduidelijk wat de toekomst van de stadions is na het WK. Na eerdere wereldkampioenschappen in Rusland en Zuid-Afrika kwamen nieuwe stadions leeg te staan, omdat ze na het toernooi niet meer nodig waren. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de inwoners van Doha wél behoefte hebben aan zeven megastadions.

Het is daarom logischer om de volledige uitstoot van de bouw toe te schrijven aan het WK, schreven onderzoekers van Carbon Market Watch eerder dit jaar. Die organisatie denkt dat de uitstoot 1,6 miljoen ton hoger ligt dan de FIFA berekende.

De FIFA zei vorige week achter haar berekeningen te staan. Het gaat om "conservatieve schattingen" volgens de best beschikbare standaarden, zei de bond tegen The Athletic.

Qatar claimt dat het de hoge uitstoot van het WK volledig zal compenseren. Zulke compensatie is controversieel, en volgens experts is het twijfelachtig of de uitstoot hierdoor echt omlaag gaat.

De helft van de uitstoot wordt gecompenseerd met een gigantisch zonnepark dat in Qatar is neergezet en dat sinds vorige maand elektriciteit produceert. Het WK 'claimt' de volledige uitstootbesparing die het zonnepark in de eerste twee jaar zal opleveren, door elektriciteitsproductie met gascentrales over te nemen.

Maar het is zeer de vraag of het zonnepark er zonder het WK niet zou zijn gekomen. Waarschijnlijk is het voor Qatar een zeer winstgevende onderneming, want het gas dat bij de elektriciteitsproductie wordt bespaard kan nu tegen hoge prijzen worden verkocht aan het buitenland. Dat terwijl zonnepanelen volgens het Internationaal Energieagentschap "de goedkoopste energie ooit" leveren, zeker in een zonnig land als Qatar.

"Daarom maken de belangrijkste CO2-compensatiestandaarden ook geen gebruik meer van hernieuwbare energieprojecten", zegt Khaled Diab van Carbon Market Watch. De inkoop van CO2-credits zorgt er niet voor dat de uitstoot verder omlaag gaat dan anders het geval zou zijn. Daarom is er niet echt sprake van compensatie, aldus Diab.

Een ander deel van de CO2-compensatie komt uit het buitenland. Qatar maakt daarvoor geen gebruik van bestaande standaarden, maar heeft een eigen organisatie opgezet. Deze Global Carbon Council heeft tot nu toe voor ruim 500.000 ton aan CO2-compensatie ingekocht in Servië en Turkije.

Die CO2-credits komen uit twee windparken en een waterkrachtcentrale die al sinds 2018 en 2019 actief zijn. De WK-organisatie heeft achteraf betaald voor de uitstootbesparing die deze projecten de afgelopen jaren hebben opgeleverd. Hier was het WK-geld dus zeker niet nodig om de duurzame projecten van de grond te krijgen: ze bestonden al jarenlang.

Het laat precies zien wat er mis is met de klimaatbeloftes van de FIFA, zegt Diab. "Ze moeten het echte probleem aanpakken. Niet knoeien met cijfers of greenwashen, maar de uitstoot flink omlaag krijgen."

Lees alles over het WK voetbal in ons dossier