De najaarsnota is de laatste bijstelling van de begroting voor dit jaar. Het is nog niet duidelijk hoe het kabinet de kosten dekt voor de maatregelen om de energierekening betaalbaar te houden voor burgers en bedrijven.

Het prijsplafond voor stroom en gas voor huishoudens gaat naar schatting 11,2 miljard euro kosten en de steun voor mkb'ers die veel energie verbruiken een kleine 1,7 miljard euro.

Het kabinet trekt ook bijna 400 miljoen euro extra uit om (hoge)scholen, universiteiten, mbo-instellingen en culturele organisaties als musea te compenseren voor de hoge prijzen, vooral van energie.

De 400 miljoen euro is bedoeld voor instellingen die (deels) worden gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Scholen die nu al in de problemen komen door een hoge energierekening, kunnen zich melden bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Het hiervoor in het leven geroepen noodloket blijft voorlopig open, aldus minister Dennis Wiersma.

Normaal gesproken krijgen ministeries er in de najaarsnota enkele procenten bij om hogere uitgaven vanwege inflatie te kunnen bekostigen. Maar omdat de inflatie dit jaar erg hoog is, met name vanwege de door Rusland begonnen oorlog in Oekraïne, gaat het deze keer om een veel hoger bedrag.

Schattingen van het gat in de begroting, waar het kabinet bij de voorjaarsnota dekking voor gaat zoeken, liepen tot dusver tot in de tientallen miljarden. Het precieze bedrag is ook nog altijd erg onzeker, omdat het sterk afhankelijk is van hoe de energieprijzen zich ontwikkelen. De laatste tijd zijn die na een forse piek afgelopen zomer weer wat gedaald. Een deel van die uitgaven verwacht het kabinet te dekken door sommige energiebedrijven extra te belasten.

Een minstens zo lastig probleem vormt de oplopende rente op de staatsschuld. In tegenstelling tot de eenmalige energiesteun is dat een structurele kostenpost. Ook daarvoor wil het kabinet bij de voorjaarsnota, die eind mei wordt gepresenteerd, met oplossingen komen.

Nederland kon door de extreem lage rente jarenlang gratis of bijna gratis geld lenen op de kapitaalmarkt. Maar nu de rente wereldwijd stijgt, moeten aflopende leningen tegen een hogere rente worden geherfinancierd. Dat kan naar schatting 5,8 tot bijna 9,2 miljard euro per jaar extra gaan kosten.

De oorlog in Oekraïne heeft de staatskas tot dusver bijna 4,5 miljard euro gekost. Ruim de helft daarvan ging op aan het beter vullen van de gasopslag Bergermeer, zodat Nederland komende winter veel minder afhankelijk is van Russisch aardgas.