Het aantal Nederlanders met een smartwatch is volgens marktonderzoeker Telecompaper de afgelopen jaren flink gegroeid. 29 procent van de Nederlanders heeft volgens de marktonderzoeker nu een smartwatch, zoals de Apple Watch. 11 procent van alle Nederlanders heeft een activiteitstracker, bijvoorbeeld een Fitbit.

Een smartwatch is een slim horloge met touchscreen en apps. Een activiteitstracker is een compact polsbandje dat bijvoorbeeld bewegingen en hartslag registreert.

Veel van deze producten zijn volgens de fabrikanten in staat om slaap te meten. Iedere ochtend kunnen gebruikers interessant ogende grafieken bekijken over hun slaap. Daarin staat hoelang je in bepaalde slaapfases hebt gezeten. Vaak geven ze ook een score aan de slaap.

"Wat een stappenteller meet, is voor mensen heel goed te begrijpen", zegt Sebastiaan Overeem tegen NU.nl. Overeem is somnoloog (slaapexpert) bij slaapcentrum Kempenhaeghe en hoogleraar slaapdiagnostiek aan de Technische Universiteit Eindhoven. "Maar dat geldt niet voor slaapmeters. Wat ze meten, hoe ze meten en hoe de meetgegevens geïnterpreteerd moeten worden, levert vaak meer vragen dan antwoorden op".

Somnoloog en kinderneuroloog Sigrid Pillen merkt daarnaast op dat goed of slecht slapen een subjectief gevoel is: "Als je aan iemand vertelt dat hij of zij slecht heeft geslapen, gaat die persoon zich vaak ook slechter voelen. Zo werkt het ook met een slaapmeter. Als je smartwatch zegt dat je nachtrust niet goed is geweest, werkt dat psychologisch door in je gevoel en gedrag".

Pillen maakt zich vooral zorgen over de meetgegevens die mensen te zien krijgen. "Het komt voor dat mensen met een uitstekende slaap een slechte score te zien krijgen op hun tracker. De zorgen die hierdoor ontstaan, kunnen uiteindelijk zelfs een slaapstoornis in de hand werken".

Een belangrijke voorwaarde om in slaap te vallen, is dat mensen zich kunnen ontspannen. Mensen die zich zorgen maken, bijvoorbeeld over slaapproblemen die hun smartwatch heeft geregistreerd, kunnen zich minder goed ontspannen en slapen daardoor slechter. Het is dus een vicieuze cirkel.

Overeem bevestigt dit beeld: "Zelfs de beste slaaptrackers in consumentenproducten zijn op dit moment nog matig betrouwbaar".

In slaapcentra worden voor het onderzoek naar slaapproblemen veel uitgebreidere metingen gedaan. Er worden veel meer lichaamsfuncties gemeten dan wat een smartwatch doet. Zo wordt met elektroden op het hoofd de hersenactiviteit gemeten, waaruit somnologen informatie over de slaap halen.

Overeem volgt als hoogleraar slaapdiagnostiek de ontwikkeling van slaaptrackers in horloges en polsbandjes op de voet. Bij slaapmeters signaleert Overeem een omgekeerde trend: "Normaal komt er eerst een medisch meetinstrument en verschijnt daarna een consumentenversie, bijvoorbeeld een bloeddrukmeter. Bij slaapmeters gaat dit nu andersom. Techbedrijven ontwikkelen slaapmeters, die met allerlei niet onderbouwde claims worden verkocht."

Toch ziet Overeem wel wat in de slaaptrackers in zogenaamde wearables. De huidige medische meetmethoden zijn minder comfortabel. Dat beïnvloedt de slaap van een patiënt met slaapproblemen, en kunnen voor één tot hooguit twee nachten worden toegepast. "Vanuit medisch perspectief zijn we zeker op zoek naar alternatieven voor slaapmeting. Slaapmeting met een wearable is een veelbelovende ontwikkeling "

Zo ver is het alleen nog lang niet. "Zelfs het voor medische doeleinden registreren van de hartslag met een wearable heeft jaren onderzoek gekost voordat het werd goedgekeurd. Slaapmeting is veel complexer, dus medische goedkeuring duurt nog even", zegt Overeem.

In plaats van een 'medische ogende' slaapdiagnose, zou het volgens Overeem veel beter zijn als smartwatches en activiteitstrackers leefstijladvies geven. "Geef begrijpelijke informatie zoals 'u ging te laat naar bed', 'uw nachtrust was te kort' of 'probeer vast te houden aan een vast ritme'. Dat soort informatie is goed meetbaar, begrijpelijk en gebruikers kunnen er ook echt iets mee".