Je kunt er bijna niet meer omheen: influencers die een DNA-test hebben gedaan en daarvan de uitslag delen op sociale media. Zij worden hier vaak voor betaald, maar iedereen kan ze aanvragen. De tests zijn al verkrijgbaar vanaf een euro of zeventig.

Achter de tests zitten vaak grote bedrijven, zoals het Amerikaanse Ancestry of het Israëlische MyHeritage. Ancestry heeft wereldwijd de meeste tests verkocht, maar MyHeritage levert over het algemeen meer Nederlandse matches op.

Grofweg zijn er drie belangrijke soorten tests te onderscheiden: afkomst, verwantschap en kans op ziektes. Volgens Marc van Mil, universitair hoofddocent Biomedische Wetenschappen aan de Universiteit Utrecht en onderzoeker bij het UMC Utrecht, hangt de betrouwbaarheid af van het soort test dat er wordt gedaan.

Waar de DNA-tests op het gebied van verwantschap behoorlijk betrouwbaar zijn, zijn ze dat niet op het gebied van afkomst en kans op ziektes. Volgens Van Mil ligt dat niet zozeer aan de tests zelf, maar aan de conclusie die de bedrijven er vervolgens aan koppelen.

"Medische tests vertellen of je een verhoogd risico hebt op veelvoorkomende ziektes op basis van je DNA. Zo kan iemand bijvoorbeeld een verhoogde kans op longkanker hebben. Daarmee wekken de bedrijven de suggestie dat DNA hier doorslaggevend in is. Terwijl er niet gekeken is naar iemands levensstijl, bijvoorbeeld of iemand rookt", zegt de onderzoeker.

Ook op het gebied van afkomst zijn er vraagtekens te plaatsen bij de uitspraken die de bedrijven doen. Zo wordt er bijvoorbeeld wel eens gezegd dat je 25 procent Grieks of Italiaans bent. Maar de tests kunnen helemaal niet aangeven waar je DNA vandaan komt, alleen waar je DNA eerder ook al eens is gevonden.

Naast betrouwbaarheid zijn er ook bezwaren op het gebied van privacy, zegt Marieke van Dooren, vicevoorzitter van de Vereniging Klinische Genetica Nederland. "Europese DNA-bedrijven moeten zich aan de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) houden en consumenten informeren over wat er met hun data gebeurt. Maar over de Europese grens is er minder toezicht en controle."

Daarnaast verkopen DNA-bedrijven de data soms door. "Als mensen daar toestemming voor geven, dan is dat prima. Maar ik betwijfel of ze daar wel voldoende over worden geïnformeerd en ook begrijpen wat dat dan precies inhoudt", zegt Van Dooren. Ook de Consumentenbond concludeerde eerder dat vier grote DNA-bedrijven slordig omgaan met privacy.

Toch kunnen de tests ook een enorme uitkomst zijn, zegt familiedetective Els Leijs. Zij helpt al dertig jaar mensen met de zoektocht naar hun biologische (groot)vaders. "Vroeger konden we deze personen alleen vinden als je bijvoorbeeld een naam of adres had. Sinds 2014 werk ik met DNA en zetten we onze cliënten in verschillende internationale databanken."

Volgens Leijs komt het vaak voor dat mensen via zo'n DNA-test hun biologische familie vinden. Ze noemt het daarom "een uitkomst". "Je moet altijd maar afwachten of iemand uit jouw familie ook zo'n test heeft gedaan, want anders valt er niets te vergelijken. Maar voor heel veel mensen is dit een geweldige oplossing. Vooral als je geen enkel aanknopingspunt hebt."