Naam: Gert Jan Lammers
Wat: Slaapwetenschapper
Slaapweetje: Alle dieren vertonen slaapgedrag, zelfs fruitvliegjes en vissen

Waarom slapen we eigenlijk? Als jongetje snapte Gert Jan Lammers er niets van. "Terwijl ik nog van alles wilde doen, moest ik van mijn ouders gaan slapen. Het leek mij verspilde tijd."

Ook na zijn kindertijd bleef de vraag hem zo bezighouden, dat Lammers er zijn werk van maakte. Nu is hij slaapwetenschapper en slaapgeneeskundige. "Het bewustzijn is de functie van onze hersenen die heel veel belangrijke dingen mogelijk maakt", zegt hij. "Zoals slaap, maar ook het besef dat we überhaupt bestaan. Hoe dat precies werkt en wat daarin kan misgaan, intrigeert mij."

Als slaapgeneeskundige is Lammers vier dagen per week werkzaam bij het Slaap-Waakcentrum van SEIN, waarbij hij medisch hoofd is. "Hier ontvangen we patiënten met alle mogelijke slaapklachten die niet in een gewoon ziekenhuis behandeld kunnen worden: van slapeloosheid tot het onvermogen overdag wakker te blijven, van slaapwandelen tot ademhalingsstoornissen in de nacht, en van nachtmerries tot hallucinatoire droombelevingen."

Naast het ontvangen van patiënten, begeleidt hij studenten, doet hij wetenschappelijk onderzoek en zit hij in verschillende commissies en een managementteam. "De verscheidenheid van mijn werkzaamheden is het leukste aan mijn beroep, maar het maakt het wel een uitdaging om zelf genoeg energie over te houden."

Hoewel Lammers zegt dat hij slapen "gek genoeg" soms nog steeds als tijdverspilling ziet, is hij blij dat hij zelf wel goed slaapt. Goede slaap is volgens hem namelijk heel belangrijk voor zowel het individu als de maatschappij in het geheel. "Een goede slaap voorkomt (andere) gezondheidsproblemen en ongevallen en is goed voor de stemming en het algemeen welbevinden, en daarmee ook voor ons sociale leven."

De mens heeft daar lang niet bij stilgestaan. "We hebben decennialang onze slaap een beetje verwaarloosd. Door de komst van kunstlicht en alle mogelijkheden die dat met zich meebrengt, worden we verleid om maar door te blijven werken en leven, ook al is de avond of nacht al aangebroken."

De somnoloog ziet dat mensen op allerlei manieren proberen hun verstoorde slaap-waakritme te beïnvloeden; van bedrituelen tot slaaprobots die je knuffelt en die je moeten helpen een betere ademhaling te kweken. "Hier en daar helpt er dan wel wat, maar het is altijd de op een na beste oplossing. Als we echt beter willen slapen, moeten we ons slaapgedrag voegen naar hoe wij in honderdduizenden jaren evolutionair gevormd zijn: we moeten met goede regelmaat en aangepast aan de licht-donkercyclus van de aarde slapen."

De onderzoeken die Lammers doet gaan over bijvoorbeeld allerhande slaapafwijkingen. Een van de onderzoeksonderwerpen is narcolepsie: het onvermogen om overdag wakker te blijven en het verslappen van de spieren bij positieve emoties. "We hebben ontdekt dat deze patiënten te weinig van een bepaalde stof aanmaken: hypocretine. Maar het opvallende is dat het stofje ook van belang lijkt te zijn bij het ontwikkelen van verslavingen."

Daarnaast ontdekte Lammers tijdens het onderzoek bij toeval dat uitbundig lachen bij veel meer mensen leidt tot meetbare spierverslapping. "De slappe lach hebben - een uitdrukking die in veel talen bestaat - is dus helemaal zo gek nog niet."